ការលាកសន្លាក់ជាធម្មតាវាធ្វើអោយមានការឈឺចាប់ និងមិនអាចធ្វើចលនាបានល្អលើសន្លាក់ណាដែលមានបញ្ហានេះ ។ មានការរលាកសន្លាក់ជាច្រើនប្រភេទណាស់ ហើយមានមួយប្រភេទឈ្មោះថា Osteoarthritis ឬ Degenerative Joint Disease (ជាការរលាកសន្លាក់ឆ្អឹង) ដែលច្រើនកើតញឹកញាប់ជាងគេ ។
តើអ្វីទៅជាអ្នកធ្វើអោយមានបញ្ហារលាកសន្លាក់ឆ្អឹង( Osteoarthritis)?
មូលហេតុពិតប្រាកដនៃការរលាកសន្លាក់ប្រភេទនេះមិនទាន់ដឹងនៅឡើយទេ ។ Osteoarthritis ប្រហែលជាកើតឡើងដោយសារតំនរពូជ មានន័យថាកើតមួយក្នុងគ្រួសារ ។ មនុស្សភាគច្រើនមានជំងឺ Osteoarthritis ហាក់បីដូចជាមានការទាក់ទងទៅនឹង ការខូចខាត និងការរហែកនៅក្នុងសន្លាក់អស់រយៈពេលច្រើនឆ្នាំ ។
តើមានអ្វីកើតឡើងនៅពេលដែលសន្លាក់មួយមានបញ្ហា?
ជាធម្មតា ស្រទាប់រលោងរបស់ឆ្អឹងខ្ចីមានតួរនាទីជាទ្រនាប់សំរាប់ឆ្អឹងសន្លាក់ ។ ឆ្អឹងខ្ចីជួយធ្វើអោយសន្លាក់មានចលនាបានស្រួល និងមិនមានបញ្ហា ។ មនុស្សមួយចំនួនដែលមានឆ្អឹងខ្ចីស្តើងដោយសារតែសន្លាក់របស់គេប្រើច្រើន ឬមានបញ្ហាច្រើនពេក ។ ប្រការបែបនេះគឺជាការចាប់ផ្តើមវិវត្តន៍ទៅរកជំងឺ រលាកសន្លាក់ឆ្ងឹង(Osteoarthritis) ហើយ ។ ការដែលមានជំងឺនេះយូរៗទៅ ឆ្អឹងខ្ចីចេញតែខូចច្រើនៗទៅៗ ហើយឆ្អឹងដែលនៅពីក្រោមឆ្អឹងខ្ចីនោះវានឹងកកិតទៅនឹងផ្ទៃសន្លាក់របស់ឆ្អឹងមួយទៀតដែលជាសន្លាក់របស់វា ។
ឆ្អឹងប្រហែលជាមានការលូតលាស់កាន់តែក្រាស់នៅផ្នែកខាងចុងនៃសន្លាក់ និងស្រោបទៅដោយឆ្អឹងខ្ចីដែលរលុង នៅពេលធ្វើចលនា ។ ប្រការនេះអាចធ្វើអោយមានការឈឺចាប់ ហើមសន្លាក់ និងគាំងសន្លាក់ ។
តើនរណាដែលមានជំងឺ Osteoarthritis ខ្លះ?
ជំងឺ Osteoarthritis ច្រើនកើតទៅលើមនុស្សដែលចាស់ ដោយសារតែពួកគេបានប្រើសន្លាក់របស់គេយូរណាស់មកហើយ ។ ការប្រើសន្លាក់ក្នុងការធ្វើចលនាដដែលៗ ឬប្រើច្រើនដងគ្រប់ពេលអាចនឹងធ្វើអោយមានជំងឺ Osteoarthritis ធ្ងន់ធ្ងរ ។
ចំពោះមនុស្សវ័យក្មេងក៏អាចមានបញ្ហា Osteoarthritis ដែរ ។ ការលេងកីឡាអត្តពលកម្មគឺជាការប្រឈមមុខមួយ ព្រោះពួកគេត្រូវប្រើសន្លាក់ឆ្អឹងទាំងអស់ និងច្រើនដង ។ ចំនែកអ្នកដែលធ្វើការ ហើយទាមទារនូវការធ្វើចលនាដដែលៗគ្រប់ពេលនោះ ក៏អាចប្រឈមមុខនឹងជំងឺនេះដែរ ។ ការមានរបួសទៅលើសន្លាក់អាចធ្វើអោយការប្រឈមមុខនឹងជំងឺរលាកសន្លាក់កើនឡើងក្នុងពេលអនាគត ។ ការឡើងទំងន់ខ្លាំងពេកក៏អាចបណ្តាលអោយមានការរលាកសន្លាក់នៅក្នុងជង្គង់ ត្រគៀក និងឆ្អឹងខ្នង ។
តើមានការព្យាបាលដែរឬទេ?
ការព្យាបាលលើ Osteoarthritis មិនទាន់មាននៅឡើយទេ ប៉ុន្តែគំរោងក្នុងការគ្រប់គ្រង់ជំងឺដែលត្រឹមត្រូវអាចជួយអោយអ្នកធ្វើការវិញបាន ការពារសន្លាក់ពីការខូចខាត កាត់បន្ថយនូវការគ្រោះថ្នាក់ និងគ្រប់គ្រង់ការឈឺចាប់ ។ គ្រូពេទ្យនឹងជួយអ្នកបង្កើតគំរោងនោះ ។
មធ្យោបាយសំរាប់ធ្វើការបានវិញ ។
តើការរលាកសន្លាក់របស់ខ្ញុំអាចនឹងទៅជាធ្ងន់ធ្ងរទេ?
ជំងឺ Osteoarthritis នឹងអាចវិវត្តន៍ទៅរកភាពធ្ងន់ធ្ងរគ្រប់ពេល ប៉ុន្តេមានមធ្យោបាយជាច្រើនសំរាប់ជួយអ្នកទៅលើបញ្ហានេះ ។
វាគឺជារឿងសំខាន់ណាស់ក្នុងការធ្វើអោយខ្លួនឯងនៅតែអាចធ្វើការបានដូចដើម ។ នៅពេលដែលមានការឈឺចាប់ក្នុងសន្លាក់ មនុស្សជាច្រើនមិនចង់ប្រើសន្លាក់នោះទៀតទេ ហើយវានឹងធ្វើអោយសាច់ដុំខ្សោយ ។ ប្រការនេះអាចធ្វើអោយឈឺចាប់កាន់តែខ្លាំង និងកើតឡើងម្តងហើយម្តងទៀត ។ ចូរពិគ្រោះជាមួយគ្រូពេទ្យអំពីមធ្យោបាយក្នុងការគ្រប់គ្រងការឈឺចាប់របស់អ្នក ទើបអ្នកអាចធ្វើការបានល្អវិញ និងចៀសវាងពីបញ្ហានេះបាន ។
តើការប្រើថ្នាំអាចជួយបានទេ?
ថ្នាំដែលគ្មានវេជ្ជបញ្ជាអ្នកអាចប្រើវាបានសំរាប់បំបាត់ការឈឺចាប់ដូចជា Nonsteroid Anti-inflammatory Drugs (NSAIDs) ដែលអាចបន្ថយនូវការរលាក ឬឈឺចាប់បាន ហើយអ្នកក៏អាចមានអារម្មណ៍ឡើងវិញដែរ ។ ថ្នាំ NSAIDs មានដូចជា Aspirin, Ibuprofen (Motrin) និង Naproxen (Aleve) ។ ថ្នាំ Acetaminophen (Tylenol) គឺច្រើនប្រើសំរាប់បំបាត់ការឈឺចាប់ ។ គ្រូពេទ្យក៏អាចចេញវេជ្ជបញ្ជាថ្នាំអោយអ្នកដូចជា ថ្នាំបំបាត់ការឈឺចាប់ ឬ NSAIDs សំរាប់ព្យាបាលជំងឺរលាកសន្លាក់ដែរ ។ NSAIDs អាចជួយបន្ថយនូវការរលាក ហើម និងឈឺក្នុងសន្លាក់ ប៉ុន្តែមិនមែនមនុស្សគ្រប់គ្នាអាចប្រើបានទាំងអស់នោះទេ ។
ថ្នាំទាំងអស់គួរតែត្រូវប្រើអោយបានត្រឹមត្រូវ ។ អ្នកគ្រាន់តែត្រូវការថ្នាំសំរាប់អោយខ្លួនរបស់អ្នកមានភាពស្រួលបួលឡើងវិញទេដើម្បីធ្វើចលនាបានតែប៉ុណ្ណោះ ។ ការដែលប្រើថ្នាំច្រើនពេកប្រហែលជាអាចប្រឈមមុខនឹងផលប៉ះពាល់របស់វាច្រើនដែរ ។
តើមានអ្វីពិសេសសំរាប់ជួយដល់ការឈឺសន្លាក់ដែរទេ?
ពិតជាមាន សំភារៈដែលពិសេសៗ និងប្រើដោយវិធីខុសៗគ្នាអាចជួយអោយមនុស្សដែលមានការរលាកសន្លាកអាចពឹងពាក់បានយូរអង្វែង ។ សំភារៈទាំងនេះអាចជួយការពារសន្លាក់របស់អ្នក និងអោយធ្វើចលនាបាន ។
ឧទាហរណ៍ ប្រសិនបើអ្នករៀនប្រើឈើច្រាត់បានត្រឹមត្រូវ អ្នកអាចកាត់បន្ថយនូវសម្ពាធដោយសារទំងន់ ទៅលើសន្លាក់ត្រគៀករបស់អ្នកបានរហូតដល់ ៦០% នៅពេលដែលអ្នកដើរ ។ ចូរពិគ្រោះជាមួយគ្រូពេទ្យប្រសិនបើអ្នកគិតថាសំភារៈពិសេសមួយណាដែលសាកសមនឹងអ្នកប្រើនៅពេលមានការរលាកសន្លាក់ ។
តើមានការហាត់ប្រាណណាមួយពិសេសសំរាប់ជួយដល់ការឈឺសន្លាក់ដែរទេ?
ពិតជាមាន ។ ការហាត់ប្រាណធ្វើអោយសាច់ដុំខ្លាំង និងជួយអោយមានការបត់បែនបានល្អ ។ ការហាត់ប្រាណទាំងនោះមិនទាមទារអោយមានការទាញសន្លាក់ខ្លាំងនោះទេ ។ ចូរចៀសវាងនូវការឈឺ ឬមានរបួស ហើយជ្រើសរើសនូវការហាត់ប្រាណណាដែលអាចធ្វើបានក្នុងកន្លែងដែលតូចក្នុងពេលសំរាក។ ការរាំ ការសម្រកទំងន់ និងការជិះកង់គឺជាការហាត់ប្រាណដ៏ល្អមួយសំរាប់មនុស្សដែលមានបញ្ហារលាកសន្លាក់ ។
ចូរធ្វើយ៉ាងណាអោយសាច់ដុំរបស់អ្នកតឹង និងបន្ធូរវាវិញបាន ។ អ្នកអាចធ្វើបែបនេះទៅលើសាច់ដុំដែលសំខាន់ៗ ។ អ្នកក៏អាចធ្វើតាមកម្មវិធី “Aquacise” តាមរយៈការហែលទឹក ។ ការហាត់ប្រាណតាមកម្មវិធីនេះធ្វើអោយមានការចលនាសន្លាក់ជាច្រើន ដែលអាចអោយរៀងកាយរបស់អ្នកធ្វើការបាននៅក្នុងទឹក ។ ចូរនិយាយជាមួយគ្រូពេទ្យមុនពេលដែលចាប់ផ្តើមហាត់ប្រាណបែបថ្មី ។
តើខ្ញុំគួរតែស្អំទឹកក្តៅដើម្បីបំបាត់ការឈឺចាប់ដែរទេ?
ការប្រើទឹកក្តៅអាចកាត់បន្ថយការឈឺចាប់ និងការគាំងសន្លាក់បាន ។ ទឹកក្តៅអាចប្រើបានតាមរយៈការងូតទឹកក្តៅ កន្លែងជូតខ្លួនក្តៅៗ ដបទឹកដែលក្តៅ ឬត្រនាប់ដែលក្តៅ ។ អ្នកអាចផ្លាស់ប្តូរទឹកក្តៅជាមួយនឹងទឹកកកវិញបាន ៕
សន្លាក់ស្មាគឺជាសន្លាក់ដែលក្បាល និងរន្ធមិនជ្រៅខ្លាំង។ ផ្សំឡើងដោយសន្លាក់ស្មា វាត្រូវបានតោងជាប់គ្នាដោយសរសៃពួរ និងសាច់ដុំជុំវិញស្មា។ ជាលទ្ធផល សន្លាក់ស្មាងាយនឹងដាច់រលាត់ជាងសន្លាក់ផ្សេងទៀតនៅក្នុងខ្លួន។ការឈឺចាប់ដែលកើតឡើងក្នុងសន្លាក់ស្មាអាចជាបណ្តោះអាសន្ន ឬរ៉ាំរ៉ៃ ហើយមានលក្ខណៈខុសៗគ្នាទៅតាមជំងឺនីមួយៗ។
ជំងឺចំនួនបីដែលទាក់ទងនឹងសន្លាក់ស្មា ដែលជារឿងធម្មតាបំផុត និងគួរដឹង ដើម្បីទទួលការព្យាបាលទាន់ពេលវេលា រួមមាន រហែកដៃ សន្លាក់ឆ្អឹង ស្មាកក និង រលាកសន្លាក់ ។
វាជាបញ្ហាទូទៅទាំងមនុស្សក្នុងវ័យធ្វើការ និងមនុស្សចាស់។ អ្នកជំងឺជារឿយៗមានការឈឺចាប់ ហើយមិនអាចប្រើស្មាបានធម្មតា។ សរសៃពួរត្រូវបានរហែកជាញឹកញាប់បំផុតនៅចំណុចដែលពួកគេភ្ជាប់ទៅនឹងឆ្អឹងដៃខាងលើ (humerus) ។ នេះអាចពាក់ព័ន្ធនឹងសរសៃពួរមួយ ឬច្រើន។
ការរហែកអាចចាប់ផ្តើមដោយមានស្នាមប្រេះនៅលើសរសៃពួរ។ (នេះបណ្តាលមកពីការកកិតនៃ tartar នៅក្នុងឆ្អឹងខាងលើ (Acromion) ជាមួយនឹងសរសៃពួរ) ឬអាចបណ្តាលមកពី degeneration ។ (ការខូចទ្រង់ទ្រាយ) នៃសរសៃពួរ ឬបណ្តាលមកពីការប្រើប្រាស់ ឬដោយចៃដន្យ។ អ្នកជំងឺជារឿយៗមានការឈឺចាប់ពេលគេង។ ជាពិសេសនៅពេលដេកនៅលើចំហៀងរបស់អ្នក។ ឈឺចាប់នៅពេលលើក ឬបន្ទាបដៃរបស់អ្នកក្នុងទីតាំងជាក់លាក់ ភាពទន់ខ្សោយនៅពេលលើកឬបង្វិលស្មា មានសំឡេងកកិតពេលធ្វើចលនាស្មាខ្លះ។ ការព្យាបាលភាគច្រើនអាស្រ័យទៅលើទីតាំងនៃរបួស។
ការព្យាបាលបច្ចុប្បន្នគឺ ការវះកាត់រាតត្បាតតិចតួច (MIS)
វាគឺជាស្ថានភាពដែលមានចលនាតិចតួចនៃសន្លាក់ស្មា។ ជាធម្មតាវាចាប់ផ្តើមដោយអសមត្ថភាពក្នុងការលើក រាលដាល ឬបង្វិលស្មា។ សន្លាក់ស្មានឹងកាត់បន្ថយចលនារបស់វាបន្តិចម្តងៗ រហូតដល់វាលែងចល័ត។ ហើយបានរកឃើញថាអ្នកជំងឺទឹកនោមផ្អែម hyperthyroidism ជំងឺបេះដូងមានឱកាសខ្ពស់ក្នុងការវិវត្តទៅជា dystocia ស្មាជាងមនុស្សទូទៅ។ លើសពីនេះ អ្នកដែលធ្លាប់មានរបួសស្មាពីមុន និងបានឈប់ធ្វើចលនាសន្លាក់ស្មារបស់ពួកគេជាបណ្ដោះអាសន្ន ក៏អាចមានឱកាសនៃការកកស្មាដែរ។ មនុស្សវ័យចំណាស់ងាយនឹងកើតជំងឺនេះជាងអាយុដទៃទៀត។ ប្រសិនបើមិនបានព្យាបាលទេ រោគសញ្ញាអាចនឹងកកកុញ ហើយកាន់តែអាក្រក់ទៅៗ។
មូលហេតុនៃស្មាកកគឺការរលាកនៃជាលិកាជុំវិញសន្លាក់ស្មា ដែលត្រូវបានគេហៅថារលាកសន្លាក់ស្មា។ ភ្នាសសន្លាក់ស្មាជាធម្មតាអាចបត់បែនបាន និងអាចពង្រីក ឬចុះកិច្ចសន្យាជាមួយនឹងចលនានៃសន្លាក់ស្មា។ ប៉ុន្តែនៅពេលដែលស្ថានភាពសន្លាក់ស្មាកើតឡើង សន្លាក់ស្មាក្លាយទៅជារលាក និងរួញរហូតដល់វាលែងអាចបត់បែនបាន។ នេះបណ្តាលឱ្យមានចលនាតិចនៃសន្លាក់ស្មា និងការឈឺចាប់ក្នុងសន្លាក់ស្មាទាំងថ្ងៃទាំងយប់អស់រយៈពេលជាច្រើនសប្តាហ៍។ អ្នកជំងឺភាគច្រើននៅតែអាចប្រើដៃរបស់ពួកគេសម្រាប់ការរស់នៅប្រចាំថ្ងៃដោយផ្លាស់ទី scapula ជំនួសឱ្យសន្លាក់ស្មា។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ការព្យាយាមពត់សន្លាក់ស្មាដោយបង្ខំ អាចបង្កើនការរលាក និងនាំឱ្យរបួសឆ្អឹង និងសន្លាក់។
ការព្យាបាលពាក់ព័ន្ធនឹងការធ្វើឱ្យសន្លាក់ស្មាកាន់តែចល័ត និងកាត់បន្ថយការឈឺចាប់។ ជាពិសេសការឈឺចាប់ពេលគេងជាមួយនឹងការព្យាបាលដោយចលនា។ ដើម្បីកាត់បន្ថយភាពស្អិតជាប់នៃសន្លាក់ស្មា បន្ថែមចលនាបន្ថែមទៀត វាអាចត្រូវបានប្រើជាមួយនឹងការបង្ហាប់ក្តៅ ឬត្រជាក់ ឬអ៊ុលត្រាសោន (Ultrasound)។ ការលេបថ្នាំប្រសិនបើការឈឺចាប់ខ្លាំង និងរ៉ាំរ៉ៃ។ វាអាចចាំបាច់ក្នុងការប្រើការចាក់បញ្ចូលក្នុងសន្លាក់។ ឬការវះកាត់ laparoscopic ដើម្បីពង្រីកថង់ស្មាដើម្បីឱ្យមានចលនាកាន់តែប្រសើរឡើងអាស្រ័យលើមូលហេតុនៃជំងឺ។
1) រលាកសន្លាក់ ឬរលាកសន្លាក់រ៉ាំរ៉ៃ (ជំងឺរលាកសន្លាក់ឆ្អឹង)
វាបណ្តាលមកពីការខ្សោះជីវជាតិនៃឆ្អឹងខ្ចីដែលគ្របដណ្ដប់សន្លាក់ដែលបាត់បន្តិចម្តងៗ ធ្វើឱ្យសន្លាក់ប៉ះនឹងគ្នានៅពេលធ្វើចលនា ធ្វើឱ្យសន្លាក់រឹង។ បណ្តាលឱ្យឈឺចាប់នៅតំបន់សន្លាក់ ជាពិសេសនៅពេលអាកាសធាតុត្រជាក់។
2) ជំងឺរលាកសន្លាក់រ៉ាំរ៉ៃ
មូលហេតុពិតប្រាកដមិនទាន់ដឹងនៅឡើយទេ។ ប៉ុន្តែមូលហេតុទូទៅគឺ វាបណ្តាលមកពីភាពមិនប្រក្រតីនៃប្រព័ន្ធភាពស៊ាំរបស់រាងកាយ។ ការបំផ្លិចបំផ្លាញនៃសន្លាក់ឆ្អឹងរបស់មនុស្សម្នាក់កើតឡើង។ វាជាជំងឺមួយដែលអាចកើតមាននៅគ្រប់វ័យ ហើយមនុស្សស្រីងាយកើតជំងឺនេះជាងបុរស។ វាក៏ជាជំងឺរ៉ាំរ៉ៃដែលមានរោគសញ្ញាមកជាបន្តបន្ទាប់។ អ្នកដែលងាយនឹងមានជំងឺរលាកសន្លាក់ ពួកគេភាគច្រើនគឺជាមនុស្សដែលមានទម្ងន់លើសពីធម្មតា។ ឬសូម្បីតែអត្តពលិកដែលមានរាងកាយរឹងមាំក៏អាចមានវាផងដែរ។ ជំងឺរលាកសន្លាក់ត្រូវបានព្យាបាលដោយថ្នាំរួមជាមួយនឹងការកាត់បន្ថយសកម្មភាពដែលប៉ះពាល់ដល់សន្លាក់។ លំហាត់ប្រាណដើម្បីបង្កើនភាពបត់បែន (ភាពបត់បែន) សម្រាប់សន្លាក់ ដូចជាការធ្វើលំហាត់ប្រាណក្នុងកម្រិតអាំងតង់ស៊ីតេទាប (Low-Intensity) ដូចជាការរត់។ ទៅកម្រិតមធ្យមនៃអាំងតង់ស៊ីតេ (មធ្យម – អាំងតង់ស៊ីតេ) ដូចជាការជិះកង់ជាដើម។
